Հարցազրույց Փաստաբանների
պալատի անդամ Լուսինե Սահակյանի հետ

Վերջերս Մարդու իրավունքների
եվրոպական դատարանը բավարարեց քաղաքացի Կամո Փիրուզյանի գանգատն ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության.
ի՞նչ խախտումներ են արձանագրվել այս գործով:

Սա այն բացառիկ գործերից մեկն
էր, որտեղ գրեթե կոմպլեկտային որոշում կայացվեց կալանքի հետ կապված բոլոր խնդիրներով,
որ առկա է մեր դատական պրակտիկայում: Եվրոպական դատարանը ճանաչեց Մարդու իրավունքների
եվրոպական կոնվենցիայի (ՄԻԵԿ) 5-րդ հոդվածի (ազատության և անձնական անձեռնմխելիության
իրավունք) 1-ին, 3-րդ և 4-րդ մասերի միանգամից մի քանի կետերի խախտումներ:

Փիրուզյանը 2006թ. մեղադրվում
էր սպանության փորձ և ավազակային հարձակում կատարելու մեջ: Ի սկզբանե պնդում էր, որ
ինքը ոչ մի առնչություն չունի հանցագործություններ հետ, ներկայացնում էր այլուրեքություն,
որ ինքը հանցագործության կատարման պահին տանն է եղել: Նրա այլուրեքությունը հաստատում
էր կինը՝ պնդելով, որ ամուսինն այդ ժամին տանն է եղել:

Այս գործով խախտումները բազմաթիվ
էին. կինը նորածին երեխայի հետ տեղափոխվել էր ոստիկանություն, ոստիկանությունում նրա
նկատմամբ բռնություն էր գործադրվել, նրան ահաբեկել էին, սպառնացել էին, որ երեխային
կշպրտեն պատուհանից, պետք է գրի, որ ամուսինը տանը չի եղել: Նման պայմաններում էր քննվել
այս գործը:Մեկ տարի 2 ամիս հետո Փիրուզյանն արդարացվեց, բայց այդ ողջ ընթացքում նա
գտնվել է կալանքի տակ:

Մենք՝ փաստաբաններս, փորձում էինք
դատարաններին բացատրել, որ որևէ հիմք չկար անձին կալանավորելու, որովհետև չկային հիմնավոր
կասկածներ կամ ապացույցներ, որ նա առնչություն ունի հանցագործության հետ: Բացի այդ,
չկար որևէ փաստ, ապացույց, որ Փիրուզյանն ազատության մեջ մնալով կխոչընդոտի քննությանը,
կթաքնվի քննությունից կամ կկատարի նոր հանցագործություն: Այս պայմաններում դատարանը
Փիրուզյանի նկատմամբ ընտրում է կալանքը որպես խափանման միջոց, իսկ հետագայում էլ նաև
երկարացնում է կալանքի տակ պահելու ժամկետը:

Դուք՝ փաստաբաններդ, բազմիցս բողոքի ձայն ենք բարձրացրել կալանքը որպես խափանման
միջոց կիրառելու համատարած որոշումների դեմ: Խնդիրն, ի վերջո, օրենսդրությա՞ն հետ է
կապված, թե՞ պրակտիկայի:

Խնդիրներ կան և՛ օրենսդրության
առումով, և՛ պրակտիկայի: Մասնավորապես՝ Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախկին 138-րդ
հոդվածը սահմանում էր, որ երբ քրեական գործը տեղափոխվում է դատարան, ապա անձի կալանքի
տակ պահելու ժամկետը կասեցվում է: Մենք այն ժամանակ հարց էինք բարձրացնում, որ սա ՄԻԵԿ
5-րդ հոդվածի խախտում է և այդ նորմը չպիտի լինի:

Իսկ 143-րդ հոդվածը սահմանում
էր, որ եթե անձը մեղադրվում է ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունների կատարման
մեջ, ապա նրա նկատմամբ խափանման միջոց գրավի կիրառումն անթույլատրելի է: Մենք պնդում
էինք, որ սա նույնպես Կոնվենցիայի խախտում է: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը կայացրեց նախադեպային
որոշումներ, որոնցով հաստատեց, որ այս երկու հոդվածները Կոնվենցիային հակասում են և
չպետք է կիրառվեն, և պետք է ասել, որ դրանից հետո դատարանները հիմնականում չեն կիրառում
այս հոդվածները:

Խնդրահարույց էր նաև այն պրակտիկան, որ դատարաններն առանց քրեական
գործով ձեռքբերված որևէ ապացույցի անձանց նկատմամբ կալանքն ընդունում են որպես խափանման
միջոց: Վճռաբեկն այս առումով ևս նախադեպային որոշում կայացրեց, որ անթույլատրելի է
առանց որևէ հիմքի անձի նկատմամբ կալանքը որպես խափանման միջոց ընտրելը, սակայնՎճռաբեկ
դատարանը հետևողական չեղավ այս հարցում և մեր կողմից ուղարկված շատ բողոքներ ուղղակի
վերադարձնում է՝ նույնաբովանդակ պատճառաբանությամբ, որ իբրև թե մենք մեր բողոքում չենք
հիմնավորել, որ կայացվելիք դատական ակտը կարող է էական նշանակություն ունենալ օրենքի
միատեսակ կիրառության համար կամ որ դատական սխալն առաջացրել է ծանր հետևանքներ: 

ՄԻԵԴ–ը Կամո Փիրուզյանի և նաև այլ գործերով հստակ սահմանել է,
որ այլևս անթույլատրելի է այս գործելաոճը, որը կա Հայաստանում, որ անձինք համատարած
կալանավորվում են: Բայց այդ գործելաոճը շարունակվում է, որի հետևանքով Հայաստանի Հանրապետությունը
տուժում է և տուժում է ՀՀ հարկատուն: Փոխհատուցման այն գումարը, որ սահմանել է ՄԻԵԴ-ը,
Կամո Փիրուզյանին վճարելու ենք մենք՝ հարկատուներս, այն բանի համար, որ դատարանները
նրա իրավունքները ոտնահարել են, իսկ Վճռաբեկ դատարանն էլ աչք է փակել դրա վրա: Տարիներ
շարունակ այս նույն իրավիճակն է, և սայլը տեղից չի շարժվում:

ՀՀ դեմ ՄԻԵԴ ուղարկվող
գանգատներն ավելի շատ ո՞ր իրավունքների խախտումներին են վերաբերում:

Ինչպես արդեն նշեցի, շատ են գործերը ՄԻԵԿ 5-րդ հոդվածով (ազատության
և անձնական անձեռնմխելիության իրավունք), 3-րդ հոդվածով (անձի նկատմամբ նվաստացուցիչ
և անմարդկային վերաբերմունք, խոշտանգում): Գերակշռում են գործերը 6-րդ հոդվածով, այսինքն՝
արդար դատավարության իրավունքի վերաբերյալ, նաև՝ Կոնվենցիային կից առաջին արձանագրության
1-ին հոդվածով գործերն են շատ՝ սեփականության իրավունքի հետ կապված խնդիրներ իրացման
գոտիների բնակիչներից:

Նշեմ, որ 10-րդ և 11-րդ հոդվածների հետ կապված (արտահայտվելու
ազատություն և հավաքների ու միավորման ազատություն) ՀՀ լուրջ խնդիրներ է ունենալու՝
հատկապես մարտիմեկյան դեպքերի հետ կապված գանգատներով:

Վերջին շրջանում ՄԻԵԴ–ում
իրար հետևից ՀՀ դեմ որոշումներ են կայացվում . ո՞րն է սրա պատճառը և ի՞նչ եք կանխատեսում:

Պատճառն այն է, որ ժամանակին շատ բողոքներ չէին ներկայացվում:
Եվ քանի որ պրոցեսը երկար է տևում, նոր-նոր սկսել են որոշումներ կայացնել և առաջիկայում
համատարած որոշումներ են լինելու ՀՀ դեմ:

Գումարային պահանջները,
որոնք ներկայացվում են գանգատներում, ամբողջությա՞մբ են բավարարվում:

Ոչ, ամբողջությամբ չեն բավարարվում: Եվ մենք տեսնում ենք, որ
դատարանը սկզբնական շրջանում ավելի մեծ գումար է սահմանում խախտման համար, որպեսզի
երկրում վիճակը շտկվի: Հետո ավելի քիչ գումարներ է սահմանում, եթե տեսնում է, որ իրավիճակը
շտկվում է:

Իսկ Կամո Փիրուզյանի դեպքում
փոխհատուցման գումարը ձեզ, որպես փաստաբան, բավարարո՞ւմ է:

Ոչ,որովհետև ես
կարծում եմ, որ 1 տարի 2 ամիս ապօրինի անազատության մեջ գտնվելու պարագայում 8000 եվրոն
շատ քիչ գումար է: