Հարցազրույց ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանի հետ

Ձեր կարծիքով՝ ինչ-որ բան արվո՞ւմ է Հայաստանում հանդուրժողականություն ձևավորելու համար:

Իմ կարծիքով` այն, ինչ որ արվում է Հայաստանում հանդուրժողականություն ներմուծելու կամ զարգացնելու համար, ծրագրված չէ հայկական մշակույթը, մենթալիտետը հաշվի առնելով, ոչ էլ՝ Հայաստանի իրականությունը:

«Հանդուրժողականություն» անվան տակ մատուցվում է ամեն ինչ, բացի հասարակությանը կամ նրա առանձին հատվածներին իսկապես հուզող խնդիրներից: Ընդհանուր տեսական հարցադրումներից և «Ընկերներ, եկեք հաշտ և համերաշխ ապրենք» ու այլ կոչերից այն կողմ իրական ոչ մի վերլուծություն չկա:

Հանդուրժողականություն քարոզելn ինքնանպատակ չէ: Այն պետք է ծառայի որոշակի խնդիրների լուծմանը: Ես կարծում եմ, որ Հայաստանում այդ հարցն էլ դրված չէ, թե կոնկրետ ո՞ր խնդիրների լուծմանը պետք է ծառայի հանդուրժողականության քարոզը՝ կոնկրետ ի՞նչ մշակույթի դեմ կամ կողմ:

Հանդուրժողականություն քարոզողները որտեղի՞ց պետք է սկսեն:

Ես կարծում եմ, որ առաջին հերթին հանդուրժողականություն քարոզողները պետք է հստակ ձևակերպեն, թե ի՞նչ են ուզում, և երկրորդ՝ ինչպե՞ս են ուզում դրան հասնել: Եթե ուղղակի ասում են՝ «եկեք ապրենք հաշտ, խաղաղ ու սիրով», ոչ մի արդյունքի չեն հասնի: Այդպիսի բան չի՛ լինում, դա հասարակական մշակույթի ձևավորման միջոց չէ:

Դրա համար այլ միջոցներ կան, և դրանցից ամենահայտնին ոչ կպչուն, ոչ հավակնոտ ձևերով կյանքի հանգիստ կազմակերպումն է:

Մեր հասարակության մեծ մասը շատ էլ տոլերանտ է, և այդ մասին բնավ չի խոսվում և ցույց չի տրվում, թե ինչպես իրար հետ հարևանությամբ խաղաղ գոյակցում են տարբեր տիպի մարդիկ՝ առանց ավելորդ ճիգերի, առանց լրացուցիչ ուշադրության:

Հանդուրժողականության մասին խոսակցությունների մեծ մասն ուղղակի «գալչկայի» համար են՝ կուսակցական կամ, այսպես կոչված, եվրոպական պատվեր կատարելու համար: Դա մեր ներքին համոզմունքը չէ, ավելին ասեմ՝ հասարակության մեծամասնությունn անհաղորդ է և անտարբեր է այդ բոլոր խոսակցությունների հանդեպ:

Մինչ օրս չկա, կամ գոնե թե ես չեմ հանդիպել մի վերլուծության, թե որտե՞ղ կան այդ անհանդուրժողականության դրսևորումները, որ մեզ այդքան կոչ են անում հանդուժող լինել, ինչո՞վ է այդ անհանդուրժողականությունը պայմանավորված և ի՞նչ պետք է անել: Սրանք իրական հարցեր են, որոնց շուրջ իրական քննարկումներ ու փաստարկներ չկան:

Մի խումբ մարդիկ խոսում են հանդուրժողականությունից, փոքրամասնությունների իրավունքներից, մշակութային բազմազանություն են քարոզում. ինչ-որ բան փոխվո՞ւմ է:

Իմ համոզմամբ, գլխավոր խնդիրը շարունակում է մնալ՝ մենք չենք ճանաչում փոքրամասնությունների մշակույթները: Մենք խոսում ենք դրանց մասին, փառատոններ ենք կազմակերպում ազգային փոքրամասնությունների մշակույթների, բայց այդ փառատոններին մասնակցում են միայն իրենք՝ փոքրամասնությունները:

Եվ մեր հանդուրժողականություն քարոզող կառույցները նույնպես անընդհատ խոսում են փոքրամասնությունների մշակույթների կարևորության, մշակութային բազմազանության կարևորության մասին, բայց դրանք միայն խոսքեր են. մշակութային ճանաչողություն չկա և ոչ էլ դրա ճանաչումը ապահովելու գիտակցումը կա:

Մյուս խնդիրն այն է, որ մենք անընդհատ զատում ենք փոքրամասնությունների մշակույթը և ցույց ենք տալիս որպես առանձին մի բան մեր կյանքից, մեր հասարակությունից՝ դրանով իսկ փոքրամասնությունների մշակույթը դարձնելով մասնավոր խնդիր: Սա նույնպես կարող է լինել, բայց ես խորապես վստահ եմ, որ պետք չի, որ մենք անընդհատ սևեռենք ուշադրությունը փոքրամասնության մշակույթ հասկացության վրա, այդ մշակույթները պետք է չառանձնացվեն ընդհանուր մշակույթից:

Իսկ մեր իշխանությունների դիրքորոշումն ինչպիսի՞ն է փոքրամասնությունների նկատմամբ:

Հայաստանի իշխանությունը բացարձակ անմասն է. ո՛չ ծրագրեր ունի, ո՛չ գիտակցում ունի, որ Հայաստանում կարող են ապրել տարբեր աշխարհընկալում ունեցող մարդիկ: Ավելին, իմ խորին համոզմամբ, ՀՀ իշխանությունը դրան նույնիսկ դեմ են, բայց քանի դեռ դա իրենց չի խանգարում, գտնում են, որ չարժե դրա մասին խոսել:

Ինքնության և մշակութային զարգացումները նրանց չեն հետաքրքրում այնքան ժամանակ, քանի դեռ ճգնաժամ չեն առաջացրել երկրի համար, ճգնաժամի դեպքում կ՛ամ ագրեսիվ միջոցներով, կա՛մ ճառերով անդրադարձ կլինի դրան:

Հարցազրույցը՝ Կարինե Իոնեսյանի